Nghệ nhân ưu tú Lục Văn Tích - Người lưu giữ điệu Then của đồng bào Nùng ở Sơn Hải

Là người dân tộc Nùng, lớn lên bằng câu hát ru, điệu Then, cộng với sự đam mê giai điệu của tiếng đàn tính của dân tộc mình, những năm qua, anh Lục  Văn Tích, sinh năm 1977, ở thôn Cầu Sắt, xã Sơn Hải, huyện Lục Ngạn đã có nhiều đóng góp vào việc giữ gìn, phát huy loại hình dân tộc độc đáo này. Chính sự đam mê ấy đã góp phần truyền lửa tình yêu với văn hóa dân tộc cho thế hệ sau.

Anh Lục Văn Tích, sinh ra và lớn lên ở thôn Cầu Sắt, xã Sơn Hải, nơi có đông đồng bào dân tộc Nùng sinh sống. Ngay từ nhỏ, anh Tích đã được nghe những câu Then của ông bà, bố mẹ qua lời ru, tiếng hát. Cũng chính từ đó, niềm đam mê với dân ca của dân tộc mình đã được ươm mầm trong anh. Với tình yêu thiết tha giá trị văn hóa của dân tộc, anh đã tự mày mò tìm học hát then và chơi đàn Tính từ những người già ở địa phương. Không chỉ hát được những câu Then cổ, chơi đàn Tính, anh còn dày công sưu tầm và đặt lời mới cho những câu Then để phù hợp với đời sống sinh hoạt của cộng đồng, hoặc tuyên truyền chủ trương, chính sách mới của Đảng và nhà nước. 

Với mong muốn không để những câu Then, tiếng đàn tính bị mai một và để lưu truyền cho thế hệ sau, ngoài vốn hiểu biết của bản thân, anh Tích còn tích cực đi tìm thầy để học hát và chơi đàn tính. Năm 2008, anh Tích đã đăng ký tham gia lớp dạy hát Then do Sở Văn hóa thể thao và du lịch tổ chức. Sẵn có niềm đam mê từ nhỏ, anh đã hát nhuần nhuyễn những câu Then cổ và chơi đàn tính thành thục hàng chục làn điệu Then. Không những vậy, anh còn tự mày mò và làm ra cây đàn tính cho bản thân sử dụng và tặng cho những ai yêu thích hát then và chơi đàn tính trong và ngoài xã. Đồng thời anh còn là người tiên phong xây dựng phong trào học hát Then, chơi đàn tính ở địa phương. Thông qua các buổi giao lưu, đã có nhiều người được anh truyền dạy và trở lên yêu thích câu Then từ đó. Nói thêm vấn đề này, ông Ngọc Văn Pén, Phó Chủ tịch UBND xã Sơn Hải cho biết:

 

Anh Lục Văn Tích đang truyền dạy hát Then, đàn tính cho các em nhỏ

 

Đầu năm 20214, anh Lục Văn Tích đã vận động một số hạt nhân văn nghệ trong xã tham gia học hát và thành lập CLB hát Then, đàn tính xã Sơn Hải. Ban đầu, CLB có 20 thành viên đều là  những người trẻ tuổi. Năm 2017, anh được mọi người bầu làm chủ nhiệm CLB. Cũng từ đó đến nay, bản thân anh và các thành viên luôn tích cực gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Nùng và giúp phong trào văn nghệ quần chúng ở địa phương ngày càng phát triển. Các thành viên luôn tích cực tham gia phong trào, các hội thi, hội diễn, giao lưu của xã, huyện và tỉnh và luôn đạt thành tích cao trong các hội thi. 

Nhiều năm nay, anh luôn nhiệt tình tham gia truyền dạy hát then đàn tính cho những người có đam mê với loại hình nghệ thuật này, nhất là các em nhỏ. Sự đam mê, nhiệt huyết và tình yêu với dân ca của anh đã thực sự truyền cảm hứng cho các em khi được anh dạy hát. Mặc dù đời sống của bà con vùng cao Sơn Hải vẫn còn nhiều khó khăn, song tình yêu với làn điệu Then và cây đàn tính vẫn luôn cháy bỏng trong anh, đó là tình yêu bản sắc văn hóa dân tộc. Việc gìn giữ tiếng hát then của dân tộc mình cũng chí là tình cảm, trách nhiệm gìn giữ và phát huy di sản vô giá của dân tộc, để cho người đời sau luôn tự hào về bản sắc văn hóa dân tộc mình. Với sự đóng góp không mệt mọi ấy, năm 2022, anh Lục Văn Tích được chủ tịch nước phong tặng danh nhiệu “nghệ nhân ưu tú” trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể. 

Để văn hóa dân tộc không bị mai một, việc dạy hát then và chơi đàn tính vẫn được anh duy trì thường xuyên. Ngoài cùng nhau tập luyện những lúc rảnh rỗi, các thành viên trong CLB cũng thường xuyên tổ chức đi giao lưu hát then với đơn vị bạn. Và người nhóm lên ngọn lửa của tình yêu làn điệu then ấy không ai khác chính là anh Lục Văn Tích, người bỏ cống sức, không quản ngại khó khăn nhoc nhằn để gây dựng phong trào để những làn điệu then, để rồi những âm thanh của câu then và đàn tính vẫn luôn ngân vang giữa núi rừng Sơn Hải và trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu của người dân nơi đây.

Vũ Đoàn