Xã Tân Sơn và Phong Vân - nơi được coi là cái nôi của câu hát Sloong hao những ngày đầu xuân của huyện Lục Ngạn. Hàng năm cứ vào ngày 12 đến ngày 14 tháng Giêng là diễn ra Ngày hội văn hóa - thể thao các dân tộc các xã vùng cao ở trung tâm xã Tân Sơn và Phong Vân cũng là lúc Nam thanh, nữ tú, già trẻ, gái trai từ khắp các thôn bản, rủ nhau đi hội hát Sloong hao.
 |
|
Hát Soong hao ngày hội ở vùng cao Lục Ngạn |
Những chàng trai, cô gái xúng xính trong sắc áo chàm xanh ngắt, tìm nhau qua câu hát Sloong hao. Ngày hội cũng chính là phiên chợ tình của người dân vùng cao, còn gọi là "chợ tình" bởi mỗi năm chợ chỉ họp duy nhất một lần trong năm vào đúng ngày 12 đến ngày 14 tháng Giêng và người đến chợ không chỉ để trao đổi, mua bán hàng hóa mà để hò hẹn, giao duyên. Họ hát với nhau ở bất kỳ địa điểm nào có thể hát, mới đầu họ hát theo từng đoàn để làm quen, sau họ bắt đầu hát riêng thành từng cặp. Những câu hát Sloong hao mượt mà, chữ tình, tha thiết bay bổng đã giúp cho các chàng trai, cô gái thổ lộ được tâm tư của mình, để rồi họ hiểu nhau, nên duyên vợ chồng.
Phiên chợ có từ bao giờ không ai nhớ và những làn điệu Sloong hao trở thành câu hát, giao duyên của người Nùng ở Lục Ngạn từ bao giờ cũng không ai hay, chỉ biết rằng xuất phát từ phiên chợ tình Tân Sơn và những làn điệu Sloong hao đã gắn liền với cuộc sống và tồn tại cùng với sự phát triển của người Nùng nơi đây, vào ngày hội không khí ở đây rất náo nhiệt. Không chỉ có người dân ở Tân Sơn, Phong Vân mà người Nùng ở các xã lân cận như Hộ Đáp, Cấm Sơn, Phong Minh, Sa Lý, ... và các huyện Đồng Mỏ, Chi Lăng, Hữu Lũng, của tỉnh Lạng Sơn và các tỉnh Vĩnh Phúc, Tuyên Quang... cũng về đây để hát Soong hao.
Trong tiết trời ấm áp và lất phất mưa, nhưng ngay từ sáng sớm những con đường vào hội đã rộn ràng, bởi tiếng hát Sloong hao trầm bổng của các đôi nam nữ. Từ những cụ già tóc bạc đến những em bé còn đang được bế ẵm cũng về hội góp vui. Các thanh niên nam nữ thì trang điểm thật rạng rỡ và trưng diện những bộ trang phục đẹp nhất để đi hội. Ban đầu, từng nhóm, từng nhóm bao gồm cả người già và trẻ nhỏ hát với nhau, trong đó người già sẽ là chủ đạo cho nhóm hát, còn lớp Trung niên và thanh niên đi theo sau khi đã hát tập thể, nếu tìm được bạn ưng ý thì các nhóm tách nhau ra để hát đôi. Lúc này, họ lại hát những bài mang tính tâm sự, thổ lộ nỗi lòng và những lời sâu kín từ trái tim mình với bạn.
Hát Sloong hao gồm nhiều loại, hát giao duyên ở các phiên chợ, ngày hội, hát trong nhà, vào bản và hát khi có đám cưới... nhưng hiện nay chỉ còn Sloong hao giao duyên. Điều đáng tiếc là hát Sloong hao giao duyên đã bớt nhiều cách hát đối nam nữ, mà chỉ hát song ca nam hoặc nữ.
Hiện ở các xã vùng cao của huyện Lục Ngạn người hát Sloong hao chủ yếu là những người trung và cao tuổi.
Để tục hát Sloong hao của người Nùng không bị mai một, những năm qua huyện Lục Ngạn đã khôi phục nhiều hoạt động nhằm bảo tồn và phát huy giá trị của truyền thống này.
Từ năm 1996 đến nay huyện Lục Ngạn đã duy trì Ngày hội văn hoá thể thao các dân tộc. Cùng với đó, huyện đã quan tâm thành lập các câu lạc bộ hát dân ca và mở các lớp dạy hát miễn phí ở các xã vùng cao nhằm khôi phục lại làn điệu dân ca các dân tộc nhất là hát Soong hao của người Nùng.
Với những nỗ lực đó, hy vọng tục hát Sloong hao cũng như dân ca các dân tộc khác sẽ được lưu truyền và phát triển, làm phong phú thêm đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào các dân tộc thiểu số vùng cao mỗi khi Tết đến, Xuân về.
T/h : Đức Huy
